De accountant als poortwachter. Waar ligt de grens?
Accountants zijn meer dan rekenaars: ze zijn adviseurs, vertrouwenspersonen en soms zelfs poortwachters. Maar juist die veelzijdigheid maakt het vak kwetsbaar. Juridische risico’s liggen zelden voor de hand, maar kunnen grote gevolgen hebben. Hoe bewaak je je professionele grens ten opzichte van de verwachtingen van een cliënt of van een toezichthouder?

Die vraag is van alle tijden. Alleen al in 2024 en 2025 zijn verschillende accountantskantoren met succes aansprakelijk gehouden of tuchtrechtelijk gesanctioneerd voor gemaakte fouten.¹ Die accountantskantoren zullen niet opzettelijk de grens hebben overschreden. Maar als je niet weet waar de grens ligt, of er geen aandacht voor hebt, stap je langzaamaan in een juridische schemerzone.

De onzichtbare grens tussen vak en verantwoordelijkheid
De combinatie van taken van de accountant wringt steeds vaker, zeker bij onduidelijke situaties. Wat begint als klantgericht meedenken, kan uitmonden in een juridische claim. Een accountant is geen opsporingsambtenaar, maar is door verschillende regelgeving (waaronder de Wwft en de Wta) in sommige gevallen wel meldplichtig.

Je komt sneller in de gevarenzone dan je denkt: als je een Wwft-signaal mist (ongebruikelijke transactie), fraudesignalen niet herkent (COS 240, NBA-handreikingen), een advies geeft dat buiten je scope valt (bijv. juridisch of fiscaal), of een cliënt verkeerd inschat. Van sommige vergissingen is er geen weg terug.

Vier situaties waarin de grens te veel verschuift
Er zijn typische momenten waarop je ongemerkt over de grens beweegt, met tuchtrechtelijke, civielrechtelijke (aansprakelijkheid) of zelfs strafrechtelijke consequenties.

In deze blog beschrijven wij vier situaties waarin de grenzen worden opgezocht én overschreden, steeds gebaseerd op onze praktijkervaring of voorbeelden uit de (tucht)rechtspraak:

1. Advies buiten je opdracht om
Een goedbedoeld antwoord op een telefoontje of Whatsapp-bericht kan juridisch gezien een advies zijn, zonder dat je een dossier hebt of de feiten kent. Denk aan:

• vage hulpvragen, fiscale structureren of vastgoedconstructies;
• ‘even meekijken’ bij juridische stukken, of deze in concept of modelvorm aanleveren. Je weet niet wat je niet weet;²
• geen duidelijke afbakening van de opdracht of bevestiging per e-mail.³

2. Vertrouwelijkheid versus meldplicht
Als je iets opmerkt, moet je dan je mond houden of melden? De Wwft kent geen grijs gebied, jij moet dat grensvlak zelf bewaken. Let op bij:

• onduidelijke kasstromen of ongebruikelijke transacties;⁴
  cliënten die vragen om ‘mee te denken’ over lastige routes, waarbij de details onduidelijk blijven;
• eigen onzekerheid over wanneer je wat wel of niet moet melden. Te vroeg of een onterechte melding is niet zonder risico.⁵

3. Onbedoeld aansprakelijk zijn
Ook zonder fout kun je aansprakelijk zijn. Zeker als je onzorgvuldig hebt gedocumenteerd of verwachtingen hebt gewekt:

• geen duidelijke opdrachtbevestiging;⁶
• geen verslaglegging bij mondeling advies;
• onduidelijkheid over wat je precies hebt onderzocht.

4. De cliënt als risico
Soms is niet de opdracht, maar de cliënt zelf het grootste risico. Signalen zijn er vaak wel, maar worden genegeerd vanuit loyaliteit of gewenning. Wees scherp bij:

• agressieve houding, pushen op grenzen;
• voortdurende haast of druk (‘kan het snel even?”);
• vragen om uitzonderingen of ‘vriendendiensten’. ⁷

Wat kun je doen?
De professionele grens is niet altijd scherp, maar je kunt deze wel actief bewaken.

• Extern: benoem je rol en beperkingen expliciet (standaardclausules);
• Extern: werk met schriftelijke bevestigingen, ook bij kleinere adviezen;
• Extern: blijf alert op gedragsmatige signalen bij cliënten.
   
• Intern: stel een ‘twijfeldossier’ op bij grijze gevallen;
• Intern: documenteer overwegingen bij afzien van een melding.

Raadpleeg bij twijfel jouw beroepsorganisatie of een jurist.

Tot slot
De juridische risico’s in het accountantsvak zijn zelden zwart-wit. Maar als je weet waar de grens ligt, kun je er professioneel mee omgaan: scherp adviseren zonder door te schieten kán. In deze blogreeks laten wij per spanningsveld zien hoe je stevig in je schoenen blijft staan, zonder je relatie of reputatie te verliezen.

Volg deze reeks en blijf scherp op jouw juridisch speelveld. Deel deze blog met collega’s zodat je direct op de hoogte bent als de volgende aflevering: “Fouten, claims en tuchtrecht. Zo voorkom je aansprakelijkheid” .