Als goede bedoelingen niet voldoende blijken
Iedere accountant maakt weleens een fout. Maar niet elke fout hoeft tot een claim te leiden. Toch loopt het in de praktijk vaker mis dan nodig is. Voor je het weet ben je als accountant verwikkeld in een aansprakelijkheidskwestie of tuchtzaak. Niet steeds omdat het werk inhoudelijk rammelt, maar zeker ook omdat verwachtingen, communicatie of dossiervorming niet kloppen.
In dit blog verkennen we enkele juridische valkuilen die tot aansprakelijkheid of tuchtklachten kunnen leiden en wat je zelf kunt doen om dat risico te beperken. Ook gaan we in op de vraag hoe actueel de dreiging van aansprakelijkheid nou eigenlijk is.
Drie routes naar een claim
Als het fout gaat, kan een cliënt via verschillende sporen verhaal zoeken. Elk spoor kent een eigen dynamiek én risico's. In deze blog onderscheiden wij de volgende drie sporen.
1. Civiele aansprakelijkheid (BW)
Het betreft in de kern een aansprakelijkstelling vanwege een tekortkoming in het werk (beter bekend als ‘wanprestatie’) of een gemaakte fout (zoals schending van de zorgplicht). De risico’s zijn duidelijk: schadevergoeding en reputatieschade.
Bijvoorbeeld: schadevergoeding wegens een beroepsfout. Vaak via de advocaat van een benadeelde cliënt of derden,1 óf in geval van faillissement de curator. Ook als een procedure (uiteindelijk) niet wordt ‘verloren’, kunnen de gevolgen groot zijn. Procederen in meerdere instanties duurt jaren.2 Afhankelijk van het verwijt zijn de kosten van de procedure mogelijk onder de beroepsaansprakelijkheidsverzekering gedekt, maar de verloren tijd en energie of misgelopen omzet komt niet terug.
2. Tuchtrechtelijk verwijt (NBA of SRA)
Een klacht bij de Accountantskamer wegens schending van bepaalde gedrags- of beroepsregels. Regelmatig gebaseerd op het niet of onvoldoende signaleren en documenteren van risico’s. Maar denk ook aan het niet voldoen aan opleidingsverplichtingen.3 Bij een gegronde klacht volgen mogelijk maatregelen: waarschuwing4, berisping5, boete6 of doorhaling7.
3. Strafrechtelijke sancties (zelden, maar zwaar)
In ernstige gevallen, bijvoorbeeld bij betrokkenheid bij fraude of witwassen, dreigen strafrechtelijke consequenties. Soms wordt dan óók de accountant onderzocht.
Zo kan een accountant die meewerkt aan het verhullen van transacties met criminele herkomst strafrechtelijk worden vervolgd.8 De gevolgen zijn fors: naast reputatieschade kan een strafblad of zelfs gevangenisstraf volgen. Daarnaast leidt strafrechtelijke betrokkenheid vaak tot civiele claims én tuchtrechtelijke procedures.
In deze blog wordt verder niet inhoudelijk ingegaan op de strafrechtelijke aspecten. Wel is het belangrijk je bewust te zijn van de signalen en grenzen in de dagelijks praktijk.
De meeste civiele claims of tuchtklachten ontstaan niet door grove fouten, maar doordat de cliënt iets anders verwachtte dan de accountant leverde. Als verwachtingen niet goed zijn afgestemd, wordt zelfs een nette dienst al snel als ‘tekortkoming’ ervaren.
Waar zit de kern van het risico?
Praktijkvoorbeelden geven inzicht in diverse situaties die civiel- en tuchtrechtelijke risico's vormen, denk aan:
- Onduidelijke opdrachtformulering
Civiel recht: Accountant dient werkzaamheden uit te voeren met de zorg van een goed opdrachtnemer. Het ontbreken van een schriftelijke opdrachtbevestiging draagt bij aan onduidelijkheid over de rol van de accountant.11
Tuchtrecht: Accountant verricht werk zonder schriftelijke opdrachtbevestiging. Onduidelijk welke opdracht precies is verkregen en wie de beoogde gebruikers van het rapport zijn. Doorhaling van één maand.12 Bekrachtigd in hoger beroep.13
- Onvoldoende dossiervorming of onderbouwing
Civiel recht: Accountant hanteert chaotische en onprofessionele wijze van dossiervoering. Schadevergoeding.14
Tuchtrecht: Accountant hanteert ondoorzichtige dossiervastlegging. Doorhaling van 18 maanden.15 Bekrachtigd in hoger beroep.16
- Te nauwe vertrouwensrelatie met cliënt (waardoor je waarschuwsignalen mist)
Civiel recht: Accountants betrachten onvoldoende distantie ten opzichte van opdrachtgever. Hoofdelijk aansprakelijk voor hieruit voortvloeiende schade.17
Tuchtrecht: Accountant raakt betrokken bij aandelenwaardering tussen twee ruziënde aandeelhouders, via administratiekantoor van zijn vrouw. Onvoldoende waarborgen voor objectiviteit. Berisping18. Bekrachtigd in hoger beroep.19
- Geen escalatie of documentatie bij twijfel
Civiel recht: Accountant heeft ondanks significante verschillen tussen twee kolommenbalansen nagelaten onderzoek te verrichten of overleg te plegen met opdrachtgever. Schadevergoeding.20 Bekrachtigd door Hoge Raad.21
Tuchtrecht: Accountant heeft onvoldoende oog gehad voor (on)inbaarheid van vorderingen. Niet zonder meer afgaan op prognoses van de directie. Accountant had om nadere onderbouwing moeten vragen. Berisping.22
Daarnaast is het sinds 2024 eenvoudiger voor benadeelden om via nieuwe collectieve procedures (WAMCA) ook dienstverleners als accountants in een claim te betrekken. In één procedure kan dan zowel de aansprakelijkheid van de aangesproken accountant als de bijbehorende schadevergoeding worden vastgesteld. Dat praktische voordeel is een risico. Claimstichtingen zullen vlotter tot resultaten (kunnen) komen.23
Kortom: de context wordt risicovoller.
Wat kun je doen?
Een goed dossier voorkomt geen fout. Maar een goed dossier beschermt je wel juridisch. In de praktijk zitten de risico’s vaak in de hierboven genoemde voorbeelden van slordige, onvolledige of te informele documentatie.
Hieronder een checklist voor risicobeheersing:
- Opdrachtbrief en algemene voorwaarden: duidelijk omschrijven wat je doet én wat niet.
- Dossierdiscipline: leg twijfel, overwegingen, belangrijke adviezen / e-mails en acties vast (ook wat je niét doet). Dat geldt ook voor notulen of verslaglegging van gesprekken, desnoods alleen intern.
- Rolafbakening: wees terughoudend met adviezen buiten je opdrachtgebied. Adviseer niet ‘tussen de regels door’.
- Waarschuwingsplicht: bij risico’s of onregelmatigheden melden of vastleggen dat je hebt gewaarschuwd.
- Kritische afstand: voorkom ‘cliëntblindheid’.
Tot slot
Niet elk risico kan worden vermeden, maar je kunt wel voorkomen dat het juridisch uit de hand loopt. Door verwachtingen te managen, je rol helder te begrenzen en je dossiers juridisch op orde te houden, voorkom je dat je cliënt, een curator of een (tucht)rechter, achteraf iets anders dacht dan wat jij bedoelde.
Niet elke fout leidt tot een claim, en niet elke claim leidt tot aansprakelijkheid. Gelukkig maar. Maar áls er een procedure komt, speelt je beroepsaansprakelijkheidsverzekering een cruciale rol. In blog 3 bekijken wij hoe die dekking in elkaar zit en wat er (vaak ongemerkt) buiten valt.
Volg deze reeks en blijf scherp op jouw juridisch speelveld. Deel deze blog met collega’s zodat je direct op de hoogte bent als de volgende aflevering: “Verzekerd of niet? Wat je écht moet weten over beroepsaansprakelijkheid" beschikbaar komt.
[1] Rb. Noord-Holland 15 januari 2025, ECLI:NL:RBNHO:2025:335 (onjuist advies belastingheffing), Rb. Rotterdam 13 november 2024, ECLI:NL:RBROT:2024:11242 (onjuiste berekening fiscale gevolgen ontbinding).
[2] Vgl. Rb Noord-Nederland 19 juli 2017, ECLI:NL:RBNNE:2017:2788 (Welsec-zaak; onvoldoende uitvoering van controlerende en informerende taak), Hof Arnhem-Leeuwarden 24 maart 2020, ECLI:NL:GHARL:2020:2492 (Welsec-zaak; geen ten onrechte goedgekeurde verklaring, geen schending zorgplicht), HR 4 februari 2022, ECLI:NL:HR:2022:116 (Welsec-zaak; bekrachtiging arrest hof).
[3 NBA en Big Four op ramkoers over examenfraude · Accountancy Vanmorgen.
[4 Accountantskamer Zwolle 25 november 2024, ECLI:NL:TACAKN:2024:69 (onvoldoende kritisch bij juridische kosten).
[5 Accountantskamer Zwolle 21 maart 2025, ECLI:NL:TACAKN:2025:15 (vaktechnische fouten en afwijken van maatschapsovereenkomst).
[6] Accountantskamer Zwolle 20 november 2020, ECLI:NL:TACAKN:2020:67 (ontbreken PE-activiteiten).
[7] Accountantskamer Zwolle 15 maart 2019, ECLI:NL:TACAKN:2019:21 (geen gedegen feitenonderzoek en geen duidelijk gedefinieerde opdracht).
[8] Rb. Den Haag 14 juli 2006, ECLI:NL:RBSGR:2006:AY5818 (witwassen; verdovende middelen, belastingontduiking).
[9] Accountantskamer Zwolle 25 november 2024, ECLI:NL:TACAKN:2024:69 (onvoldoende kritisch bij juridische kosten).
[10] Rb. Gelderland 5 juli 2023, ECLI:NL:RBGEL:2023:3735 (onzorgvuldig onderzoek winstprognose).
[11] Hof ’s-Hertogenbosch 7 april 2020, ECLI:NL:GHSHE:2020:1204 (ontbreken schriftelijke opdrachtbevestiging).
[12] Accountantskamer Zwolle 20 maart 2020, ECLI:NL:TACAKN:2020:27 (ontbreken schriftelijke opdrachtbevestiging; beoogde gebruikers onvermeld).
[13] College van Beroep voor het bedrijfsleven 21 juni 2022, ECLI:NL:CBB:2022:332 (ontbreken schriftelijke opdrachtbevestiging; beoogde gebruikers onvermeld).
[14] Hof Arnhem-Leeuwarden 28 januari 2014, ECLI:NL:GHARL:2014:553 (onvoldoende inzichtelijke dossiervoering).
[15] Accountantskamer Zwolle 30 september 2019, ECLI:NL:TACAKN:2019:66 (tekortkomingen in dossier).
[16] College van Beroep voor het bedrijfsleven 1 maart 2022, ECLI:NL:CBB:2022:91 (tekortkomingen in dossier).
[17] Rb. Rotterdam 24 mei 2017, ECLI:NL:RBROT:2017:4440 (onvoldoende distantie opdrachtgever).
[18] Accountantskamer Zwolle 2 maart 2020, ECLI:NL:TACAKN:2020:22 (aandelenwaardering via administratiekantoor vrouw).
[19] College van Beroep voor het bedrijfsleven 5 april 2022, ECLI:NL:CBB:2022:155 (aandelenwaardering via administratiekantoor vrouw).
[20] Hof ’s-Hertogenbosch 6 februari 2018, ECLI:NL:GHSHE:2018:472 (geen overleg opdrachtgever).
[21] Hoge Raad 27 september, ECLI:NL:HR:2019:1447 (geen overleg opdrachtgever).
[22] Accountantskamer Zwolle 20 april 2020, ECLI:NL:TACAKN:2020:38 (ontbreken nadere onderbouwing).
[23]Rb. Gelderland 5 juli 2023, ECLI:NL:RBGEL:2023:3735 (onzorgvuldig onderzoek winstprognose), een procedure van vóór de WAMCA.
